ભારતનો રશિયા સાથે જૂનો મિત્રતાનો સંબંધ, યુક્રેન દ્વારા ભારતનાં પોખરણ પરમાણુ પરીક્ષણનો થયો હતો વિરોધ
ભારતે આજ રોજ યુ.એસ (US) -પ્રાયોજિત યુએન (UN) સુરક્ષા પરિષદના ઠરાવને ટાળ્યું હતું જે યુક્રેન (Ukraine Russia war) સામે રશિયાના “આક્રમકતા” માટે “સૌથી સખત શબ્દોમાં નિંદા કરે છે”, નવી દિલ્હીએ કહ્યું હતું કે મતભેદો અને વિવાદોના સમાધાન માટે વાતચીત એ એકમાત્ર જવાબ છે. (As India abstained on a US sponsored UN Security Council)
ઠરાવ શેના વિશે હતો?
સુરક્ષા પરિષદના ઠરાવમાં યુક્રેનની આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે માન્યતા પ્રાપ્ત સરહદોની અંદર તેની સાર્વભૌમત્વ, સ્વતંત્રતા, એકતા અને પ્રાદેશિક અખંડિતતાનું પુનઃ પુષ્ટિ કરવામાં આવી છે. ઠરાવ નક્કી કરે છે કે રશિયા યુક્રેન સામે તેના બળનો ઉપયોગ તરત જ બંધ કરશે અને યુએનના કોઈપણ સભ્ય રાષ્ટ્ર સામે કોઈપણ ગેરકાયદેસર ધમકી અથવા બળના ઉપયોગથી દૂર રહેશે.
ભારત શા માટે તટસ્થ રહ્યું?
રશિયાની કાર્યવાહીની નિંદા કરતા ઠરાવમાં વપરાયેલી કઠોર ભાષાને ભારતે સમર્થન આપ્યું નથી. તે યુએસની આગેવાની હેઠળના પશ્ચિમી જૂથ અને રશિયા વચ્ચે સંતુલન જાળવવા માંગે છે, કારણ કે તેની બંને બાજુ વ્યૂહાત્મક ભાગીદારો છે.
ભારતનો ખૂલીને વિરોધ કરી ચૂક્યું છે યુક્રેન – 1991માં સોવિયત યુનિયનનાં વિસર્જન બાદ, યુક્રેનને અલગ દેશ બને અંદાજે 31 વર્ષ જ થયા છે. આ દરમિયાન ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે કોઈ ખાસ સંબંધો કે વેપાર નહતા. જ્યારે 1998માં ભારતના વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજયેયીએ પોખરણમાં પરમાણુ પરિક્ષણ કર્યું ત્યારે દુનિયાના ઘણાં દેશોએ યુએનમાં ભારતની નિંદા કરી હતી. તેમાં યુક્રેન પણ સામેલ હતું.
રશિયાએ આપ્યો હતો ભારતને સાથ – પોખરણ દરમિયાન યુએનમાં રશિયાએ ભારતને સંપૂર્ણ રીતે સાથ આપ્યો હતો. યુએન સિક્યુરિટી કાઉન્સિલમાં ભારતના પક્ષમાં વીટોનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારે યુક્રેન ભારતના સમર્થનમાં નહતો. ભારતે આંતરરાષ્ટ્રીય પરમાણુ હથિયારો ઓછા કરવાના અભિયાનનું પણ ઉલ્લંઘન કર્યું છે. આ સંજોગોમાં યુક્રેને યુએનમાં ભારતની વધુ નિંદા કરી હતી.
ક્રીમિયા મુદ્દે પણ ભારતે કરી હતી રશિયાને મદદ – ફેબ્રુઆરી-માર્ચ 2014માં રશિયાએ હુમલો કરીને ક્રીમિયાને પોતાનામાં ભેળવી દીધું હતું. ત્ત્યારે ઘણાં બધા દેશો રશિયાની વિરોધમાં હોવા છતાં ભારતે રશિયાને સમર્થન આપ્યું હતું. ભારત ક્રીમિયાના વિલિનીકરણને માન્યતા આપનાર મુખ્ય દેશ હતો.
રશિયાએ ઘણી વાર કરી છે ભારતની મદદ – ભારત અને રશિયા વચ્ચેના સંબંધો ખૂબ મજબૂત છે. રશિયાએ કાશ્મીર મુદ્દે અનુચ્છેદ 370માં પણ ભારતને સમર્થન આપ્યું હતું. તે ઉપરાંત ભારતના 70 ટકા હથિયારો રશિયાના છે. તે ઉપરાંત ભારત તેના સ્પેયર પાર્ટ્સ માટે પણ રશિયા પર આધારિત છે. તેથી કોઈ પણ મુદ્દે ભારતનું રશિયાના વિરોધમાં જવું તેને મોંઘુ પડી શકે છે.
શું ભારતનું તટસ્થ રેહવું આશ્ચર્યજનક છે?
ના. ભારતે ભૂતકાળમાં પણ પશ્ચિમ અને રશિયા વચ્ચે સંતુલન જાળવી રાખ્યું છે. 31 જાન્યુઆરીના રોજ, ભારતે યુક્રેનના મુદ્દા પર ચર્ચા કરવા અંગેના પ્રક્રિયાગત મતમાં તટસ્થ રહ્યું. નવી દિલ્હીએ પછી “કાયદેસર સુરક્ષા હિતો” પર તેની સ્થિતિ સ્પષ્ટ કરી હતી જે રશિયન સ્થિતિ તરફના સૂક્ષ્મ ઝુકાવ સાથે પડઘો પાડે છે.
તો, આ ઠરાવનું ભાવિ શું હતું?
જ્યારે રશિયાએ ઠરાવને વીટો આપ્યો હતો, ચીન પણ યુનાઇટેડ આરબ અમીરાત સાથે તટસ્થ રહી હતી. યુએસ, યુકે, ફ્રાન્સ સહિત યુએનએસસીના બાકીના 11 સભ્યોએ ઠરાવની તરફેણમાં મતદાન કર્યું હોવા છતાં, રશિયાએ વીટો કર્યા થકી તે પસાર થયો ન હતો.